Ανώνυμοι Ρομαντικοί [Les emotifs anonymes - Jean-Pierre Ameris, 2010]

Δεν θα έλεγα πως έχω σε ιδιαίτερη συμπάθεια τις ρομαντικές κομεντί - είδος στο οποίο οι Γάλλοι διαπρέπουν. Βαρέθηκα ακόμη και σε ταινίες που όλοι εκθειάζανε, όπως η Αμελί. Κι όμως, κάτι σ' αυτή την ανάλαφρη γαλλική ταινία με έκανε να περάσω ένα πολύ όμορφο κινηματογραφικό βράδυ. Ίσως να είναι οι ευαίσθητες ισορροπίες του συνδυασμού των στοιχείων που, όπως σ' ένα σοκολατάκι, σε κάνουν ή να μπουχτίσεις και να λιγωθείς ή να σε κυριεύσει μια γλυκιά θαλπωρή.

Η Ανζελίκ Ντελάνζ (διπλά αγγελική! de l'ange, απ' όσο γνωρίζω, σημαίνει "του αγγέλου") είναι μια παθολογικά συνεσταλμένη σοκολατοποιός που πηγαίνει να ζητήσει δουλειά στη σχεδόν χρεοκοπημένη σοκολατοποιία του επίσης δυσλειτουργικού Ζαν-Ρενέ (Βαν ντεν Ουγκντ!;). Η Ανζελίκ (Ιζαμπέλ Καρέ) συμμετέχει σε μια ομάδα θεραπείας με το όνομα του τίτλου, Ανώνυμοι Ρομαντικοί (Ανώνυμοι Συναισθηματικοί, για την ακρίβεια), προσπαθώντας να οπλισθεί με θάρρος για να αντιμετωπίσει την έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων της - στις δύσκολες στιγμές τραγουδάει το I Have Confidence (=πιστεύω στον εαυτό μου) από τη Μελωδία της Ευτυχίας. Ο Ζαν-Ρενέ (Μπενουά Πολβούρντ) επισκέπτεται έναν ψυχαναλυτή για να ξεπεράσει τον φόβο που του προκαλούν (μεταξύ άλλων) οι γυναίκες. [Να σημειώσω ότι ο σκηνοθέτης, Ζαν-Πιέρ Αμερί, δηλώνει ότι είχε παρόμοια προβλήματα - σε κάποια σκηνή μάλιστα, καθόλου τυχαία, η Ανζελίκ αποκαλεί τον Ζαν-Ρενέ εκ παραδρομής Ζαν-Πιερ.] Οι δυο τους θα νιώσουν αμοιβαία έλξη αλλά ο φόβος και οι συνεχείς παρεξηγήσεις εμποδίζουν τη σχέση τους να έχει μια φυσιολογική εξέλιξη. Η Ανζελίκ έχει ένα καταπληκτικό ταλέντο να φτιάχνει θεϊκή σοκολάτα, αλλά το κρύβει. Ο Ζαν-Ρενέ αδυνατεί να πάρει οποιαδήποτε πρωτοβουλία που θα μπορούσε να τον βγάλει από το προσωπικό και επιχειρηματικό του αδιέξοδο. Μπορούν δυο τέτοιοι άνθρωποι να μετατρέψουν τη δυστυχία τους σε ευτυχία;

Η "αδέξια" χημεία μεταξύ των δύο ηθοποιών είναι ένα από τα ατού της ταινίας. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα είναι η φωτογραφία με την παλιά πατίνα της, που παραπέμπει σε ταινίες του είδους, της εποχής του '60. Τα καταπληκτικά πράσινα σε συνδυασμό με τις ζεστές αποχρώσεις του καφέ δημιουργούν το κατάλληλο πλαίσιο για το εξελισσόμενο ειδύλλιο και τις περιγραφές των σοκολατένιων γεύσεων που γεμίζουν γλύκα το στόμα σου. Τα ντεκόρ, μαζί με τη μουσική, αποπνέουν μια γοητευτική νοσταλγία: το παλιό εργοστάσιο σοκολάτας, οι απίθανα πολύχρωμες σοκολατερί, το καταπληκτικό ξενοδοχείο, τα ρομαντικά εστιατόρια, τα κτίρια - όλα συμβάλλουν ιδανικά στη δημιουργία ατμόσφαιρας [οι περισσότερες σκηνές γυρίστηκαν στη Λυών]. Το μοντάζ είναι σφιχτοδεμένο και το χιούμορ λεπτό.

Ίσως η ταινία να άντεχε - για να μιλήσουμε με όρους σοκολάτας - λίγη "πικράδα" ακόμη. Θα μπορούσαν επίσης να έλειπαν κάποιες σκηνές ή να ήταν πιο σύντομες κάποιες άλλες - αν και γενικά τα κάτι παραπάνω από 70 λεπτά πραγματικής ταινίας κάθε άλλο παρά κουράζουν. Η σκηνή όπου η Ανζελίκ επιστρέφει στο σπίτι για να βρει τη μητέρα της να κάνει "άγριο" σεξ με έναν περιστασιακό εραστή μοιάζει παρείσακτη. Μπορεί να μπήκε -ατυχώς, κατά τη γνώμη μου - για να εξισορροπήσει κάποιες πληροφορίες του Ζαν-Ρενέ προς τον ψυχαναλυτή του σχετικά με τον πατέρα του, ώστε να δικαιολογηθεί η προέλευση της φοβίας των δύο. Επιπλέον, ο χορός της Ανζελίκ στον δρόμο μετά από μια απλή παραγγελία δείχνει αταίριαστος, ενώ αντίθετα το τραγούδι του Ζαν-Ρενέ είναι καλύτερα ενσωματωμένο στην πλοκή. Αυτές οι σκηνοθετικές αδυναμίες, όμως, ξεχνιούνται όταν το ζευγάρι (αντί για φιλιά και χάδια) ανταλλάσσει σοκολατένιες γεύσεις, σε σκηνές με έντονες σεξουαλικές συνδηλώσεις ["οι γεύσεις θα διεισδύσουν στη σοκολάτα", "θα εισχωρήσουν μέσα της"], και νιώθεις τον ουρανίσκο σου να πλημμυρίζει αρώματα.

Ακόμη κι εγώ που έχω τραυματική σχέση με τη σοκολάτα (από ένα ανόητο περιστατικό της παιδικής μου ηλικίας) δεν μπόρεσα να αντέξω στους γευστικούς πειρασμούς - γι' αυτό να έχετε κι ένα σοκολατάκι μαζί σας όταν θα βλέπετε την ταινία. Αν μάλιστα τυχαίνει - καθόλου σπάνιο και απολύτως θεμιτό - να έχετε ρομαντική καρδιά, είμαι σίγουρος πως θα απολαύσετε διπλά τους Ανώνυμους Ρομαντικούς.

[Δείτε τρέιλερ του Ανώνυμοι Ρομαντικοί με ελληνικούς υπότιτλους από το YouTube]

[Διαβάστε τους συντελεστές του Ανώνυμοι Ρομαντικοί στο imdb]

Σέρλοκ Χολμς 2 - Το παιχνίδι των σκιών (Γκάι Ρίτσι, 2011)

Παρ' ότι πάντα ήμουν λάτρης της αστυνομικής λογοτεχνίας, δεν υπήρξα ποτέ "φαν" του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Ο Σέρλοκ Χολμς περισσότερο μου φαινόταν σοβαροφανής καρικατούρα και λιγότερο πραγματικός ντετέκτιβ-ήρωας του ύψους του Σαμ Σπέιντ, του Φίλιπ Μάρλοου, ακόμη και του Ηρακλή Πουαρό (μιλάω για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του Βέλγου αστυνομικού και όχι για τα προκάτ μυστήρια της Άγκαθα Κρίστι).

Ο πρώτος Σέρλοκ Χολμς (2009) του Γκάι Ρίτσι έφερνε μια φρεσκάδα στο είδος (είναι απίθανα πολλές οι ταινίες που έχουν γυριστεί με τον συγκεκριμένο ήρωα) με ανανεωμένο χιούμορ, ευρηματική σκηνοθεσία, που αναδείκνυε την επαγωγική λογική του δίδυμου Χολμς-Γουάτσον, και τις εξαιρετικές ηθοποιίες (Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ και Τζουντ Λο, αντίστοιχα). Η συνέχεια αυτή (sequel) έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά της πρώτης ταινίας. Το χιούμορ είναι ακόμη εδώ (αν και λείπει φυσικά το ευχάριστο ξάφνιασμα του Νο1) και η σκηνοθεσία διατηρεί τη σπιρτάδα της. Η κινηματογραφική τεχνική των επεξηγήσεων της επαγωγικής μεθόδου μοιάζει βελτιωμένη: τα ελαφρώς "πειραγμένα" φλασμπάκ με το διαφορετικό φίλτρο έχουν γίνει μια ταχεία εναλλαγή σλόου μόσιον και φαστ-φόργουορντ, με στιγμιαία παγώματα της εικόνας, συνοδευόμενη από οξείς ήχους. Από την άλλη, η ανάλυση σε προεπισκόπηση των σκηνών πάλης δείχνει εντελώς στυλιζαρισμένη - υπήρχε στο πρώτο, εδώ επαναλαμβάνεται δύο φορές (αν μέτρησα σωστά).

Τα μικροπταίσματα είναι αναμενόμενα σε ένα sequel και δεν θα με ενοχλούσαν αν δεν υπήρχε αυτή η έλλειψη μυστηρίου που "απασφαλίζει" τον 2ο Σέρλοκ Χολμς σε σχέση με τον 1ο. Το γεγονός ότι δεν ξέραμε πώς είχε "αναστηθεί" ο Λόρδος Μπλάκγουντ και ποιοι ακριβώς ήταν οι σκοποί του δημιουργούσε μια βραδυφλεγώς εκρηκτική ατμόσφαιρα που διαπερνούσε όλη την ταινία. Εδώ, ο καθηγητής Μοράιερτι είναι σαφώς λιγότερο μυστηριώδης και οι σκοποί του αρκετά πιο διαφανείς. Το όλο σασπένς στήνεται βασικά σε μια σκηνή προς το τέλος, σε εναλλαγή με μια παρτίδα σκάκι, αλλά δεν μου φάνηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικό. Κατά τα άλλα, το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αναλώνεται σε καλοστημένες σκηνές δράσης με τον ντετέκτιβ και τον γιατρό να αποδεικνύονται φυσικά εφτάψυχοι.

Επειδή το τέλος της ταινίας προοιωνίζεται και τρίτη συνέχεια, θα ήθελα να πω ότι η πετυχημένη συνταγή δείχνει τα πρώτα σημάδια κόπωσης και θα ήταν πολύ θετικό αν ο Ρίτσι μάς άφηνε με αυτές τις μέχρι τώρα καλές εντυπώσεις. Νομίζω ότι συνέβαλε ουσιαστικά στην ανανέωση της εικόνας του Σέρλοκ Χολμς - πολλοί μάλιστα θεωρούν ότι ο Χολμς των Ρίτσι-Ντάουνι είναι πολύ πιο πιστός στο πρωτότυπο από όλους εκείνους του φλεγματικούς Εγγλέζους που κατά καιρούς παρουσιάστηκαν στην οθόνη. Καλό είναι, λοιπόν, να ξέρει κανείς πότε να βάλει μια τελεία.

[Δείτε το τρέιλερ του Σέρλοκ Χολμς 2 με ελληνικούς υπότιτλους από το YouTube]

[Διαβάστε εδώ τους συντελεστές του Σέρλοκ Χολμς 2 στο imdb]

Το φαινόμενο του ναζισμού - Προτάσεις για ταινίες

Παιδιά υποδέχονται τα γερμανικά στατεύματα στην Αυστρία

Με την εκλογική άνοδο του νεοναζιστικού κόμματος στην Ελλάδα μπαίνει στην επικαιρότητα η μελέτη του φαινομένου του ναζισμού - όσον αφορά το ιστολόγιό μας, στον κινηματογράφο. Ήδη διάβασα πριν από λίγες μέρες μια επιλογή ταινιών στο περιοδικό Σινεμά, που όμως θεώρησα αρκετά ελλιπή, μάλλον αμερικανοκεντρική και με έμφαση στις πιο πρόσφατες παραγωγές. Θέλω λοιπόν να δώσω τη δική μου πρόταση για ένα μικρό αντιναζιστικό αφιέρωμα με ταινίες μυθοπλασίας.

Παιδιά σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης

Θα επικεντρωθώ σε ταινίες που αναπαριστούν και προσπαθούν να εξηγήσουν τη ναζιστική περίοδο (ακόμη και πριν το 1933) στη Γερμανία (και στις κατακτημένες χώρες). Κατά τη γνώμη μου, οι ταινίες που γυρίστηκαν με αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια του πολέμου ή λίγο μετά δεν έχουν την απαραίτητη απόσταση για να δουν τα πράγματα αντικειμενικά. Συνήθως είναι απλή προπαγάνδα ή "ηρωικές" πολεμικές ταινίες για το πώς βλέπει ο νικητής τον ηττημένο. Μόνο αργότερα κατάφερε ο κινηματογράφος να δει με νηφαλιότητα, αλλά και ανησυχία, το φαινόμενο του ναζισμού. Αφήνω έξω κάποιες ταινίες, όπως Ο Μεγάλος Δικτάτορας του Τσάπλιν ή Η ζωή είναι ωραία του Μπενίνι, όχι λόγω έλλειψης ποιότητας, αλλά επειδή νομίζω δεν απαντούν στο κεντρικό ζήτημα που έθεσα.

[με χρονολογική σειρά:]

Ο Χέλμουτ Μπέργκερ στους Καταραμένους

Οι καταραμένοι [La caduta degli dei - Λουκίνο Βισκόντι, 1969]
Η οικογένεια του μεγαλοβιομήχανου της χαλυβουργίας Γιοακίμ φον Έσενμπεκ σπαράσσεται από εσωτερικές συγκρούσεις με αφορμή τις προσπάθειες των ναζί να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τη διεύθυνση της εταιρείας. Μέσα από πάθη και εγκλήματα που μένουν ατιμώρητα, ο Βισκόντι μελετά τη στάση της μεγαλοαστικής τάξης της Γερμανίας απέναντι στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Πρωταγωνιστεί μια πλειάδα εξαιρετικών ηθοποιών: Ντερκ Μπόγκαρτ, Χέλμουτ Μπέργκερ, Σάρλοτ Ράμπλινγκ, Ίνγκριντ Τούλιν, κ.α.

Η Λάιζα Μινέλι στο Καμπαρέ

Καμπαρέ [Cabaret - Μπομπ Φόσι, 1972]
Μιούζικαλ που διαδραματίζεται στο Βερολίνο του '30. Η νεαρή Αμερικανίδα Σάλι (Λάιζα Μινέλι) τραγουδάει στο καμπαρέ Κιτ Κατ και μαγεύει το ετερόκλητο κοινό της ενώ έξω η Γερμανία καταρρέει, η κρίση μαστίζει τη χώρα, οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται και οι ναζί αρχίζουν να δείχνουν το αληθινό τους πρόσωπο. Στη μόλις δεύτερη ταινία του, ο Φόσι αντιπαραβάλλει με επιτυχία το κιτς και την πολυχρωμία του βερολινέζικου καμπαρέ με την άνοδο του ναζισμού.

 Το αυγό του φιδιού [The Serpent's Egg - Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1977]
Η ταινία παρακολουθεί τον Αμερικανό Άμπελ Ρόζενμπεργκ (Ντέιβιντ Κάρανταϊν), άνεργο ακροβάτη του τσίρκου, στην προσπάθειά του να επιβιώσει στο Βερολίνο της πείνας, λίγο μετά την ήττα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Προσπαθώντας να μάθει γιατί αυτοκτόνησε ο αδερφός του, συναντά έναν παλιό γνωστό, τον καθηγητή Βέρεγκους, που τον προσλαμβάνει να εργαστεί σε μια κλινική όπου διεξάγονται μυστηριώδη πειράματα.

Το τενεκεδένιο ταμπούρλο

Το τενεκεδένιο ταμπούρλο [ Die Blechtrommel - Φόλκερ Σλέντορφ, 1979]
Από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Γκίντερ Γκρας. Στο Ντάντσιχ του μεσοπολέμου, ο μικρός Όσκαρ στην ηλικία των 3 χρονών αποφασίζει να σταματήσει να μεγαλώνει διαμαρτυρόμενος για τη φρενίτιδα που βλέπει γύρω του. Ο ήχος του ταμπούρλου του είναι η δυσοίωνη προειδοποίησή του για την επερχόμενη λαίλαπα, που οι άνθρωποι του περιβάλλοντός του αρνούνται να δουν βυθισμένοι στη μικροαστική τους παθητικότητα.


Μεφίστο [Mephistο - Ίστβαν Ζάμπο, 1981]

Ο Κλάους Μαρία Μπραντάουερ στο Μεφίστο

Εμπνευσμένη από τον μύθο του Φάουστ (και του Μεφιστοφελή), η ιστορία μάς μεταφέρει στο Βερολίνο του '30, όπου ο Χέντρικ Χόφγκεν κάνει καριέρα ως ηθοποιός θεάτρου. Ο επιφανειακός φιλελευθερισμός και οι σοσιαλιστικές του ιδέες γρήγορα δίνουν τη θέση τους στην ανάγκη για κολακεία και εξουσία. Για να καθιερωθεί στον χώρο του συνεργάζεται με τους ναζί, που θα του προσφέρουν τη δύναμη που ζητά με οποιοδήποτε αντάλλαγμα.

Λιλί Μαρλέν [Lili Marleen - Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, 1981]
Στην Ελβετία, η Γερμανίδα τραγουδίστρια Βίλι (Χάνα Σιγκούλα) είναι ερωτευμένη με τον Εβραίο συνθέτη Ρόμπερτ (Τζιανκάρλο Τζιανίνι), που βοηθάει Εβραίους να ξεφύγουν από τα νύχια των ναζί. Η Βίλι επιστρέφει στη Γερμανία και γίνεται εμβληματική φιγούρα του Γ' Ράιχ με το τραγούδι της "Λιλί Μαρλέν". Όταν ο Ρόμπερτ πηγαίνει κρυφά στη Γερμανία για να στήσει ένα παράνομο δίκτυο διαφυγής, όλα μπαίνουν σε άμεσο κίνδυνο.

Η λίστα του Σίντλερ [Schindler's List - Στίβεν Σπίλμπεργκ, 1993]
Ένας Γερμανός επιχειρηματίας, ο Όσκαρ Σίντλερ (Λίαμ Νίσον), πηγαίνει στην Πολωνία αναζητώντας ευκαιρίες για εύκολο κέρδος. Αγοράζει ένα παλιό εργοστάσιο και προσλαμβάνει Εβραίους από το γκέτο μια και κοστίζουν φτηνά. Όταν όμως αρχίζουν οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης, ο Σίντλερ συγκλονισμένος αποφασίζει να διασώσει όσους περισσότερους Εβραίους μπορεί προφασιζόμενος ότι είναι απαραίτητοι για το εργοστάσιο, που παράγει πολεμικό υλικό.

Ο Άντριεν Μπρόντι στον Πιανίστα

Ο πιανίστας [The Pianist - Ρόμαν Πολάνσκι, 2002]
Ο Πολωνοεβραίος πιανίστας Άαρον Σπίλμαν ζει όλες της μέρες της ναζιστικής κατοχής της Βαρσοβίας, τους εξευτελισμούς, το γκέτο, τον εγκλεισμό συγγενών και φίλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ίδιος γλιτώνει και κρύβεται στο γκέτο, απ' όπου παρακολουθεί όλες τις θηριωδίες των ναζί. Ένας Γερμανός τον ανακαλύπτει αλλά συγκινημένος από το πιανιστικό του παίξιμο αποφασίζει να τον βοηθήσει να επιβιώσει.

Αμήν [Amen - Κώστας Γαβράς, 2002]
Ο Κουρτ Γκερστάιν είναι χημικός στην υπηρεσία των Ες-Ες. Προμηθεύει θανατηφόρο αέριο, Zyklon B, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρίς να γνωρίζει την αληθινή χρήση του. Όταν διαπιστώνει με τα ίδια του τα μάτια για τι πραγματικά χρησιμεύει - φοβερή σκηνή! -, ξεκινάει μια προσπάθεια να ενημερώσει το Βατικανό για το τι συμβαίνει. Έρχεται τότε αντιμέτωπος με την υποκρισία της Καθολικής Εκκλησίας που καλύπτει το Ολοκαύτωμα με την ένοχη σιωπή της.

Οι τελευταίες μέρες της Σόφι Σολ [Sophie Scholl - Die letzten Tage - Μαρκ Ρότεμουντ, 2005]
Είναι η αληθινή ιστορία μιας Γερμανίδας φοιτήτριας που συνελήφθη το 1943 μαζί με τον αδερφό της επειδή διένεμαν αντιναζιστικό υλικό ως μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης "Λευκό Ρόδο". Η ταινία επικεντρώνεται στην ανάκριση και αργότερα στη δίκη της, χρησιμοποιώντας μια δωρική σκηνοθεσία που αναδεικνύει τον ηρωισμό της νεαρής κοπέλας και την κτηνωδία των ναζί. Υπήρχαν, λοιπόν, και Γερμανοί που αντιστάθηκαν στον χιτλερικό όλεθρο, πληρώνοντας με τη ζωή τους.

Όποιος θέλει κάτι πιο ολοκληρωμένο και χορταστικό, μπορεί να αναζητήσει την τηλεοπτική παραγωγή του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, Μπερλίν Αλεξάντερπλατς, διάρκειας 894' (!). Ο Φραντς Μπίμπερκοπφ ζει στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου, αφού έχει εκτίσει κάποια ποινή στη φυλακή. Προσπαθεί να απεμπλακεί από το περιβάλλον του που τον καταπιέζει. Παρά τις προσπάθειές του, όμως, παρασύρεται από μια κοινωνία που βουλιάζει όλο και περισσότερο δημιουργώντας το κατάλληλο έδαφος για την έλευση του ναζισμού.


Τέλος, αν σας ενδιαφέρει ο νεοναζισμός και το τι σημαίνει το φαινόμενο του ναζισμού στη μεταπολεμική ή και στη σημερινή κοινωνία, θα πρότεινα ενδεικτικά τις ταινίες:

Ο Τιμ Ροθ στο Made in Britain

Made in Britain [Άλαν Κλαρκ, 1982]
Ταινία γυρισμένη για τη βρετανική τηλεόραση που περιγράφει τη ζωή του Τρέβορ (Τιμ Ροθ, σε πρώτη εμφάνιση), ενός νεαρού σκίνχεντ με μια σβάστικα ανάμεσα στα φρύδια και σοβαρά προβλήματα βίαιης συμπεριφοράς.

Μαθήματα Αμερικάνικης Ιστορίας [American History X - Τόνι Κέι, 1998]
Ο Ντέρεκ (Έντουαρντ Νόρτον) βγαίνει από τη φυλακή. Ο μικρός του αδερφός τον θαυμάζει επειδή υπήρξε αρχηγός συμμορίας νεοναζί που διέπραττε διάφορα ρατσιστικά εγκλήματα. Ο μεγάλος αδερφός, έχοντας συνειδητοποιήσει τη λάθος πορεία του, θα προσπαθήσει να εμποδίσει τον μικρό να πάρει τον ίδιο βίαιο δρόμο.

Μαθήματα φόβου

Μαθήματα φόβου [Apt Pupil - Μπράιαν Σίνγκερ, 1998]
Ένα νεαρό αγόρι μαθαίνει ότι ο γείτονάς του είναι εγκληματίας πολέμου που κρύβεται στην Αμερική. Τον εκβιάζει ότι θα τον καταγγείλει στις αρχές εκτός κι αν του μιλήσει για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο μικρός επηρεάζεται από την αφήγηση περισσότερο απ' ό,τι αρχικά είχε πιστέψει.

Σφραγισμένα χείλη [The reader - Στίβεν Ντάλντρι, 2008]
Ένας φοιτητής της νομικής ανακαλύπτει ότι ο εφηβικός του έρωτας είχε υπηρετήσει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων και χρόνια μετά δικάζεται ως υπεύθυνη για τον θάνατο πολλών κρατουμένων. Η ταινία βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Μπέρνχαρντ Σλινκ Διαβάζοντας στη Χάνα και διαπραγματεύεται το ζήτημα της ιστορικής μνήμης και της ατομικής ευθύνης.

Το κύμα [Die Welle - Ντένις Γκάνσελ, 2008]
Το πείραμα ενός δημοκρατικού καθηγητή Λυκείου στη σημερινή Γερμανία να διδάξει στους μαθητές του έμπρακτα το τι σημαίνει ολοκληρωτισμός στην καθημερινότητά τους βγαίνει εκτός ελέγχου με φρικτά αποτελέσματα για όλους.

Το κύμα

Τις περισσότερες από αυτές τις ταινίες μπορείτε να τις βρείτε είτε σε βιντεοκλάμπ είτε στο διαδίκτυο. Θα ήμουν ιδιαίτερα ευγνώμων αν μέσω σχολίων μού προτείνατε και άλλες ταινίες που ενδεχομένως διέφυγαν της προσοχής μου.
[Διαβάστε εδώ προτάσεις για βιβλία σχετικά με τον ναζισμό]

J. Edgar (Κλιντ Ίστγουντ, 2011)

Αυτές οι βιογραφικές (biopic) ταινίες είναι πολύ της μόδας στο Χόλιγουντ τα τελευταία χρόνια. Έχουμε δει διάφορες όπου απλώς αναπαριστάνεται με εικόνες η ζωή ενός γνωστού ιστορικού προσώπου χωρίς να μας προσφέρεται κάτι καινούργιο (άντε, ίσως μερικά πιπεράτα ανέκδοτα της προσωπικής του ζωής) και χωρίς μια αναθεωρητική διαπραγμάτευση της ιστορικής εποχής και της προσωπικότητας του βιογραφούμενου. Ο Ίστγουντ δεν είναι βέβαια από αυτούς που θα άφηναν τον ήρωά τους δίχως να τον τοποθετήσουν στο χειρουργικό τους τραπέζι για μια πλήρη αυτοψία. Όμως, όπως δηλώνει και ο τίτλος, αυτός που ανατέμνεται δεν είναι κυρίως ο Χούβερ, αλλά ο Τζ. Έντγκαρ.

Ο Τζον Έντγκαρ Χούβερ (1895-1972) αναμφίβολα στιγμάτισε την αμερικάνικη ιστορία του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Ουάσιγκτον από πατέρα αγγλογερμανικής και μητέρα γερμανοελβετικής καταγωγής [το επισημαίνω γιατί έρχεται σε ενδιαφέρουσα αντίστιξη με το μένος του απέναντι στους "ξένους" και τον υπέρμετρο πατριωτισμό του, όπως δίνονται στην ταινία]. Ορίστηκε διευθυντής του Γραφείου Ερευνών το 1924 και έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη μετατροπή του σε Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (Federal Bureau of Investigations - το πολύ γνωστό μας FBI), του οποίου διετέλεσε ισόβιος διευθυντής. Στις μέρες του, το FBI έγινε ένας αποτελεσματικότατος μηχανισμός καταπολέμησης του εγκλήματος με την εισαγωγή σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων, όπως η εγκληματολογική και ιατροδικαστική εργαστηριακή ανάλυση και ένα κεντρικό αρχείο δακτυλικών αποτυπωμάτων. Οι επικριτές του τον κατηγόρησαν ότι χρησιμοποιούσε το Γραφείο για τη δίωξη πολιτικών του αντιπάλων και με παράνομους τρόπους συγκέντρωνε στοιχεία για πολιτικά πρόσωπα.

Σίγουρα, ο μέσος Έλληνας θεατής δεν προσλαμβάνει την ταινία το ίδιο με τον μέσο Αμερικάνο, ας πούμε. Για μας ο Χούβερ είναι είτε άγνωστος ή μια πολύ αρνητική φιγούρα. Για πολλούς Αμερικανούς είναι ίσως ένας άνθρωπος που, πέρα από τα ελαττώματά του, προστάτευε την ασφάλεια του αμερικανικού έθνους, όπως διατράνωνε ο ίδιος με κάθε ευκαιρία.

Η ιστορία που αφηγείται ο Ίστγουντ  ξεκινάει από το τέλος, όταν ο Χούβερ καλεί κάποιους υπαλλήλους της υπηρεσίας του για να τους υπαγορεύσει τα απομνημονεύματά του. Η ταινία πηγαινοέρχεται ανάμεσα στο "παρόν" (δηλαδή, τον Χούβερ σε προχωρημένη ηλικία) και στο παρελθόν, προχωρώντας την εξέλιξη της πλοκής παράλληλα σ' αυτούς τους δύο χρόνους. Θα έλεγα ότι αυτό εξυπηρετεί τον Ίστγουντ για να καταδείξει την ανάγκη του Χούβερ για δικαίωση και για τη δημιουργία μιας εξωραϊσμένης εικόνας για τον εαυτό του, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Μέσα από τη σκοτεινή (σχεδόν ασπρόμαυρη) φωτογραφία βλέπουμε έναν άνθρωπο χαρισματικό αλλά και μισαλλόδοξο, που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει και τα πιο ανορθόδοξα μέσα για να πετύχει τον σκοπό του: την ασφάλεια του αμερικανικού έθνους, όπως την αντιλαμβάνεται ο ίδιος. Ταυτόχρονα, η σκηνοθεσία εστιάζει στην κρυφή ομοφυλοφιλική σχέση του Χούβερ με τον συνεργάτη του Κλάιντ Τόλσον, στη δειλία του απέναντι στις γυναίκες και τη λατρεία για τη μάνα του που τον οδήγησε σε ένα είδος ταύτισης μαζί της. Πολλές φορές είχα την εντύπωση πως ένα τέτοιο άτομο - στερημένο από προσωπική ζωή - έπαιρνε καθαρή απόλαυση από την παρακολούθηση των άλλων - προσέξτε το ύφος του ΝτιΚάπριο όταν ακούει τις ηχογραφήσεις των ερωτικών συνευρέσεων των "αντιπάλων" του ή όταν υπαγορεύει τα προβοκατόρικα γράμματά του.

Αν κάτι μου έλειψε στην ταινία, είναι η τοποθέτηση του αμφιλεγόμενου Τζ. Έντγκαρ μέσα στο συνολικότερο πλέγμα εξουσίας του αμερικανικού κρατικού μηχανισμού. Ο Ίστγουντ μάς δείχνει με σχετική συμπάθεια έναν άνθρωπο με μεγάλες ικανότητες και τεράστιες αδυναμίες (πολύ καλός ο ΝτιΚάπριο παρά το αποτυχημένο μακιγιάζ αυτού και του συντρόφου του σε μεγαλύτερη ηλικία), αλλά δεν τον εντάσσει κάπου. Ήταν λοιπόν ένας "μοναχικός καουμπόης" που πάλευε ενάντια στους "εχθρούς" της Αμερικής; Πολύ αμφιβάλλω. Προφανώς, κάποια συμφέροντα εξυπηρετούσε κι αυτός για να μείνει τόσες δεκαετίες διευθυντής μιας τόσο καίριας υπηρεσίας, κάτι που όμως η ταινία αδυνατεί να φωτίσει. Πιθανότατα δεν ήταν αυτός ο σκοπός του Ίστγουντ. Εξάλλου - όπως επισημάναμε εξαρχής - η έμφαση είναι στον Τζ. Έντγκαρ.

[Δείτε το τρέιλερ του J. Edgar με ελληνικούς υπότιτλους από το YouTube]

[Διαβάστε τους συντελεστές του J. Edgar στο imdb]

Η απλή τέχνη του φόνου - Ρέιμοντ Τσάντλερ

Ρέιμοντ Τσάντλερ

Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Στα μυθιστορήματά του πρωταγωνιστεί ο ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου. Το εξαιρετικό δοκίμιό του Η απλή τέχνη του φόνου πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Atlantic Monthly το 1944. Θεωρείται σταθμός στη θεωρία της αστυνομικής λογοτεχνίας. Το παρακάτω απόσπασμα (σε δική μου μετάφραση) είναι στο τέλος του δοκιμίου και μιλά για τον ρόλο του ντετέκτιβ στο αστυνομικό μυθιστόρημα (κατ' επέκταση και στο φιλμ νουάρ).

Ντικ Πάουελ - Μάρλοου

"Σε οτιδήποτε μπορεί να αποκληθεί τέχνη υπάρχει το στοιχείο της λύτρωσης. Μπορεί να είναι γνήσια τραγωδία, αν έχει την απαραίτητη ποιότητα, και μπορεί να είναι έλεος και ειρωνεία, μπορεί και το τραχύ γέλιο του δυνατού άντρα. Αλλά σε τούτους τους κακούς και βίαιους δρόμους πρέπει να βαδίσει ένας άντρας που δεν είναι κακός ο ίδιος , που δεν τον αγγίζει ούτε η βρωμιά του κόσμου ούτε ο φόβος. Ο ντετέκτιβ σε μια τέτοια ιστορία πρέπει να είναι ένας τέτοιος άντρας. Είναι ο ήρωας, είναι τα πάντα. Πρέπει να είναι ολοκληρωμένος άνθρωπος, απλός και μαζί ασυνήθιστος άνθρωπος. Πρέπει να είναι, για να χρησιμοποιήσω μια πολυκαιρισμένη έκφραση, άνθρωπος της τιμής, ενστικτώδικα, αναπόφευκτα, χωρίς να το σκέφτεται, και σίγουρα χωρίς να το λέει. Πρέπει να είναι ο καλύτερος άνθρωπος σ' αυτό τον κόσμο και αρκετά καλός για οποιονδήποτε κόσμο. Δεν με πολυνοιάζει η ιδιωτική του ζωή - δεν είναι ούτε ευνούχος, ούτε σάτυρος. Νομίζω πως θα μπορούσε να ξελογιάσει μια δούκισσα και είμαι σίγουρος πως δεν θα "χαλούσε" ποτέ μια αθώα κοπέλα. Αν είναι άνθρωπος της τιμής σε ένα πράγμα, είναι σε όλα.

Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ - Μάρλοου

Είναι σχετικά φτωχός, αλλιώς δεν θα γινότανε ποτέ ντετέκτιβ. Είναι απλός άνθρωπος, αλλιώς δεν θα μπορούσε να κάνει με τους απλούς ανθρώπους. Ξέρει να διαβάζει τους άλλους, αλλιώς δεν θα ήξερε τη δουλειά του. Δεν θα πάρει κανενός τα λεφτά με άτιμο τρόπο, ούτε θα δεχτεί κανενός την αναίδεια χωρίς τη δέουσα και νηφάλια εκδίκηση. Είναι μοναχικός άνθρωπος και η περηφάνια του λέει πως ή θα τον μεταχειριστείς σαν περήφανο άνθρωπο ή θα το μετανιώσεις πικρά που βρέθηκες στον δρόμο του. Μιλάει σαν άνθρωπος της εποχής του, δηλαδή με θρασύ χιούμορ, ζωηρή αίσθηση του γκροτέσκου, απέχθεια για τα δήθεν και περιφρόνηση για τα ασήμαντα. Η ιστορία είναι η περιπέτειά του σε αναζήτηση μιας κρυμμένης αλήθειας, και δεν θα ήταν περιπέτεια αν δεν συνέβαινε σε έναν άνθρωπο που του ταιριάζει η περιπέτεια. Το εύρος της αντίληψής του σε τρομάζει, αλλά του ανήκει δικαιωματικά, γιατί αυτή η αντίληψη ανήκει στον κόσμο που μέσα του ζει.

Αν υπήρχαν αρκετοί σαν κι αυτόν, νομίζω πως ο κόσμος θα ήταν ένα πολύ ασφαλές μέρος, και ωστόσο όχι τόσο πληκτικό που να μην αξίζει να ζεις σ' αυτό."

Film Noir - Αφιέρωμα στο κλασικό φιλμ νουάρ

Η Κυρία απ' τη Σαγκάη (Όρσον Γουέλς, 1947)

Το κλασικό φιλμ νουάρ είχε τελειώσει καιρό πριν γεννηθούν οι περισσότεροι από εμάς. Η τηλεόραση σπάνια - αν ποτέ - έδειχνε ταινίες του είδους. Προσωπικά, το ανακάλυψα στα πανεπιστημιακά μου χρόνια σε ειδικά αφιερώματα σε αίθουσες τέχνης της Θεσσαλονίκης και σε κινηματογραφικές λέσχες. Τι ειρωνεία ένα από τα πιο λαϊκά κινηματογραφικά είδη να γίνεται προϊόν καλτ για "κουλτουριάρηδες"! Είναι κρίμα η χρονική απόσταση να μην επιτρέπει στο πλατύ κοινό να έχει πρόσβαση σε τέτοιες ταινίες-σταθμούς στην ιστορία του κινηματογράφου. Τώρα πια κάποιες από αυτές παίζονται πού και πού στην τηλεόραση κυρίως από τα κρατικά κανάλια, αλλά το ασπρόμαυρο δεν θεωρείται πλέον ελκυστικό από τις νεότερες γενιές. Ευτυχώς, πολλές υπάρχουν ακόμη στα ράφια ενημερωμένων βιντεοκλάμπ και στο διαδίκτυο και δεν έχουν εκλείψει εντελώς οι άνθρωποι που γοητεύονται από τις εξαιρετικές ιστορίες που αυτές αφηγούνται. Γι' αυτούς όλους θα προσπαθήσω να φτιάξω εδώ έναν μικρό οδηγό για ταινίες του φιλμ νουάρ που αφήσαν εποχή.

Ο τρίτος άνθρωπος (Κάρολ Ριντ, 1949)

Το φιλμ νουάρ είναι κατά κύριο λόγο αμερικάνικο κινηματογραφικό είδος. Άνθισε σε μια συγκεκριμένη περίοδο που οι ιστορικοί του κινηματογράφου γενικά θεωρούν ότι ξεκίνησε με το Γεράκι της Μάλτας (The Maltese Falcon - Τζον Χιούστον, 1941) και τελείωσε με τον Άρχοντα του Σκότους (Touch of Evil - Όρσον Γουέλς, 1958). Αντανακλούσε τον μηδενισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και την αλλοτρίωση και ηθική κατάπτωση του μεταπολεμικού κόσμου.  Ο όρος (noir=μαύρο) πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1946 από έναν ξεχασμένο σήμερα Γάλλο κριτικό (Nino Frank) για να περιγράψει τη "σκοτεινή" θεματολογία και τους αμφιλεγόμενους ήρωες πολλών χολιγουντιανών παραγωγών της εποχής.

Ο μεγάλος ύπνος (Χάουαρντ Χωκς, 1946)

Στο κλασικό φιλμ νουάρ οι διαβαθμίσεις του γκρίζου προσφέρονται ιδιαίτερα για τη δραματική αναπαράσταση των απρόσωπων δωματίων ξενοδοχείων, των μουντών γραφείων, άθλιων μπαρ, εστιατορίων, αυτοκινήτων και των μουσκεμένων από τη βροχή δρόμων. Η ζοφερή και δυσοίωνη ατμόσφαιρα είναι απαραίτητο συστατικό των γυμνών αστικών τοπίων όπου εκτυλίσσονται τα δρώμενα. Η επίδραση του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού - ιδίως σκηνοθετών όπως ο Παμπστ, ο Μουρνάου και ο Λανγκ - είναι εμφανής στους χαμηλούς φωτισμούς, στις μακριές σκιές και στα κοντινά πλάνα των εκφραστικών προσώπων. Η αδιόρατα απειλητική ατμόσφαιρα εντείνεται από τον σκληρό φωτισμό και τον ωμό ρεαλισμό του σκηνικού. Το αστικό τοπίο απεικονίζεται ψυχρό, απρόσωπο και αμετάκλητο, σε αντίθεση με την παροδικότητα των προσώπων που κινούνται μέσα του. Στις μικρές πόλεις και στην ύπαιθρο, το περιβάλλον κυριαρχεί πάνω στον άνθρωπο, που μοιάζει εντελώς εκτός τόπου.

Οι αριστοκράτες του εγκλήματος (Τζόζεφ Λούις, 1955)

Ο σκηνοθέτης στο φιλμ νουάρ είναι ο "δημιουργός" της ιστορίας. Συχνά η αφήγηση δίνεται με φλασμπάκ και με δραματικά voice-over (αφήγηση οφ). Η ανάπτυξη της ιστορίας και των χαρακτήρων είναι υψίστης σημασίας και δεν θυσιάζεται ποτέ για χάρη ειδικών εφέ ή παρατεταμένων σκηνών δράσης. Ωστόσο, πολλές φορές η εξέλιξη της πλοκής είναι περίπλοκη με τον θεατή να χρειάζεται να την αποκωδικοποιήσει. Οι τοποθετήσεις και οι κινήσεις της κάμερας και το καδράρισμα χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία αγωνίας και προσμονής. Ο ρυθμός είναι γρήγορος και οι διάλογοι κοφτοί, με σύντομες φράσεις και γλώσσα του δρόμου. Κυριαρχεί ένας διάχυτος ερωτισμός. Το μοντάζ, η εναλλαγή σκηνών και πλάνων, γίνεται ομαλά και χωρίς πολλά τεχνάσματα.

Η μεγάλη κάψα (Φριτς Λανγκ, 1953)

Πολλές από τις πιο δημοφιλείς ταινίες του είδους βασίστηκαν σε μυθιστορήματα συγγραφέων όπως ο Ντάσιελ Χάμετ, ο Ρέιμοντ Τσάντλερ και ο Τζέιμς Μ. Κέιν. Ιστορίες παρμένες συχνά από την περίοδο της Μεγάλης Οικονομικής Ύφεσης και της Ποτοαπαγόρευσης, αλλά και μεταγενέστερες, με θέμα την προδοσία και την αλλοτρίωση, με κυνικούς ήρωες και καταδικασμένες γυναίκες. Τα πρόσωπα σκιαγραφούνται με σαφήνεια, σαν πρωταγωνιστές αρχαίου δράματος. Οι άντρες είναι συνήθως χαμηλόμισθοι αστυνομικοί, ιδιωτικοί ντετέκτιβ, περιπλανώμενα ή μοναχικά άτομα. Οι γυναίκες πότε είναι επικίνδυνα όμορφες, κυριαρχικές, χωρίς ηθικές αναστολές και πότε αθώα κι άβγαλτα κορίτσια που χρειάζονται τη βοήθεια ενός δυνατού άντρα. Οι πλούσιοι και ισχυροί περιγράφονται ως άπληστοι, εγωιστές και διεφθαρμένοι. Οι κρατικοί λειτουργοί (αστυνομικοί, δικαστικοί και πολιτικοί) είναι είτε αδύναμοι να αντιδράσουν απέναντι στη γενικευμένη διαφθορά ή τεμπέληδες, αργυρώνητοι και ανάλγητοι.

Οι δολοφόνοι (Ρόμπερτ Σιόντμακ, 1946)

Από αρκετούς κριτικούς αμφισβητείται αν το φιλμ νουάρ είναι διακριτό κινηματογραφικό είδος - μιλούν για σκηνοθετικό στιλ που αντιτίθεται στο συμβατικό χολιγουντιανό ύφος της εποχής. Συχνά, γίνεται μεγάλη συζήτηση αν η τάδε ή η δείνα ταινία ανήκει στο είδος ή όχι. Πέρα από τα προβλήματα ορισμού, όμως, το φιλμ νουάρ είναι για όλους η σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας: υπαρξιακές ιστορίες καταδικασμένου έρωτα, βίας και προδοσίας με κυνικούς αντι-ήρωες και ελκυστικές μοιραίες γυναίκες.

Ταινίες του κλασσικού φιλμ νουάρ 
Οι ταινίες που προτείνω για μια πρώτη μύηση στο κλασσικό φιλμ νουάρ είναι οι εξής:
[με χρονολογική σειρά]

The Maltese Falcon - Το γεράκι της Μάλτας [Τζον Χιούστον, 1941 - Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Μέρι Άστορ, Πίτερ Λόρι]
Με διαλόγους παρμένους κατευθείαν από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντάσιελ Χάμετ θεωρείται η ταινία που ξεκίνησε το φιλμ νουάρ. Περικυκλωμένος από προδοσία, εξαπάτηση, απεγνωσμένους ανθρώπους που άλλο είναι κι άλλο φαίνονται, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Σαμ Σπέιντ προσπαθεί να βρει τον δολοφόνο του συνεταίρου του. Οι έρευνές του τον οδηγούν ταυτόχρονα στα ίχνη ενός ανεκτίμητου αγαλματίδιου που μοιάζει να είναι το κλειδί της υπόθεσης.

Double Indemnity - Διπλή αποζημίωση / Κολασμένη αγάπη [Μπίλι Γουάιλντερ, 1944 - Φρεντ ΜακΜάρεϊ, Μπάρμπαρα Στάνγουικ, Έντουαρντ Ρόμπινσον]
Από το μυθιστόρημα του Τζέιμς Κέιν και σενάριο του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Η Φύλις Ντίτριχμαν πείθει τον ασφαλιστή Γουόλτερ Νεφφ να τη βοηθήσει να σκοτώσει τον άντρα της για τα λεφτά της ασφάλειας. Αν καταφέρουν να φανεί σαν ατύχημα η σύζυγος θα πάρει διπλή αποζημίωση.

Gilda - Τζίλντα [Τσαρλς Βίντορ, 1946 - Τζον Γκλεν, Ρίτα Χέιγουορθ]
Ο μικροαπατεώνας και τζογαδόρος Τζόνι Φάρελ φτάνει στη Αργεντινή και γίνεται το δεξί χέρι του αδίστακτου Μπάλιν Μάντσον, ιδιοκτήτη καζίνου. Η συνεργασία τους θα δοκιμαστεί όταν ο Μάντσον θα επιστρέψει από ένα ταξίδι με μια σύζυγο: την εξαιρετικά ελκυστική Τζίλντα (Γκίλντα, η ορθή προφορά), παλιά γνώριμη του Φάρελ. Οι σχέσεις Τζόνι-Τζίλντας γίνονται ακόμη πιο περίπλοκες όταν ο Μάντσον εξαφανίζεται.

The Killers - Οι δολοφόνοι [Ρόμπερτ Σιόντμακ, 1946 - Μπαρτ Λάνκαστερ, Άβα Γκάρντνερ, Έντμοντ Ο'Μπράιαν]
Από τα σκληρά φιλμ νουάρ, βασισμένο σε διήγημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ και βοήθεια στο σενάριο από Τζον Χιούστον και Ρίτσαρντ Μπρουκς. Δύο πληρωμένοι δολοφόνοι φτάνουν σε μια μικρή αμερικανική πόλη και σκοτώνουν τον "Σουηδό", που δουλεύει βοηθός στο τοπικό βενζινάδικο. Προβληματισμένος από το γεγονός πως το θύμα δεν αντιστάθηκε, ο ασφαλιστικός ερευνητής Ρίαρντον προσπαθεί να ανακαλύψει το παρελθόν του Σουηδού. Σιγά-σιγά ξετυλίγει το κουβάρι για να καταλήξει στην εκθαμβωτική και μυστηριώδη Κίτι Κόλινς.

Notorious [Άλφρεντ Χίτσκοκ, 1946 - Κάρι Γκραντ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Κλοντ Ρέινς]
Η Αλίσια, κόρη Γερμανού καταδικασμένου για συνεργασία με τους Ναζί, δέχεται να βοηθήσει την αμερικανική κυβέρνηση να εξαρθρώσει ένα φιλοναζιστικό δίκτυο με έδρα το Ρίο ντε Τζανέιρο. Μπλέκεται στην υπόθεση πολύ πιο επικίνδυνα απ' όσο είχε αρχικά φανταστεί. Παράλληλα, η ερωτική σχέση ανάμεσα στην Αλίσια και στον αμερικανό πράκτορα Ντέβλιν δείχνει να περιπλέκει τα πράγματα. Μια από τις πιο ώριμες ταινίες του μετρ Χίτσκοκ, διαβόητη επίσης για τη σκηνή με το παρατεταμένο - σοκ για την εποχή - φιλί ανάμεσα στους δυο πρωταγωνιστές.

The Big Sleep - Ο μεγάλος ύπνος / Πάθος και αίμα [Χάουαρντ Χωκς, 1946 - Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λορίν Μπακόλ]
Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρέιμοντ Τσάντλερ και με συνεργασία του Γουίλιαμ Φόκνερ στο σενάριο. Ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου προσπαθεί να εξιχνιάσει μια μυστηριώδη υπόθεση εξαφανίσεων, φόνων και εκβιασμών. Κάθε πρόβλημα που λύνεται οδηγεί σε καινούργιους γρίφους και ο Μπόγκι δίνει ρεσιτάλ ηθοποίας σε μια ταινία με έντονο  χιούμορ.


The Lady from Shanghai - Η κυρία απ' τη Σαγκάη [Όρσον Γουέλς, 1947 - Όρσον Γουέλς, Ρίτα Χέιγουορθ]
Ο Μάικλ Ο'Χάρα γνωρίζει την πανέμορφη Έλσα και προσλαμβάνεται ως ναυτικός στο γιοτ του συζύγου της, ανάπηρου ποινικολόγου Άρθουρ Μπάνιστερ, που πρόκειται να ταξιδέψει από τη Νέα Υόρκη στο Σαν Φρανσίσκο προερχόμενο από τη Σαγκάη. Δέχεται να συμμετάσχει σε μια αλλόκοτη συνομωσία για εικονικό φόνο, με σκοπό να πάρει 5.000 $ και να φύγει μαζί με την Έλσα. Η σκηνοθεσία Γουέλς δείχνει και την αμφίθυμη σχέση του με την τότε σύζυγό του, Χέιγουορθ - το ζευγάρι λίγο αργότερα θα οριστικοποιούσε το διαζύγιό του. Η τελευταία σκηνή με τους καθρέφτες θεωρείται κλασσική.

Out of the Past - Αμαρτωλοί και δολοφόνοι / Αμάρτημα του παρελθόντος [Ζακ Τουρνέρ, 1947 - Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τζέιν Γκριρ, Κερκ Ντάγκλας, Ρόντα Φλέμινγκ]
Ο γαλλικής καταγωγής σκηνοθέτης γυρίζει μια από τις πιο σημαντικές ταινίες του είδους, με συμβολή του Τζέιμς Μ. Κέιν στο σενάριο. Ο Τζεφ Μπέιλι έχει ένα βενζινάδικο σε μια μικρή αμερικανική πόλη, όπου έχει καταφύγει για να ξεφύγει από το παρελθόν του. Τρία χρόνια πριν, είχε αναλάβει ως ιδιωτικός ντετέκτιβ να βρει την Κάθι, ερωμένη του χαρτοπαίχτη Γουίτ Στέρλινγκ, που το έσκασε με τα λεφτά του. Την εντοπίζει στο Ακαπούλκο, αλλά η Κάθι τον κάνει να ξεχάσει τη δουλειά για την οποία πήγε εκεί...

The Third Man - Ο τρίτος άνθρωπος [Κάρολ Ριντ, 1949 - Τζόζεφ Κότεν, Όρσον Γουέλς, Αλίντα Βάλι, Τρέβορ Χάουαρντ]
Παρ' όλο που δεν γυρίστηκε από το Χόλιγουντ, η αγγλική ταινία από τη νουβέλα του Γκράχαμ Γκριν έχει όλα εκείνα τα στοιχεία για να είναι κλασική στο είδος της. Εξαιρετικές λήψεις, ατμόσφαιρα και σασπένς στη μεταπολεμική Βιέννη, όπου ο συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Χόλι Μάρτινς προσπαθεί να εξιχνιάσει τον μυστηριώδη θάνατο του παλιού του φίλου, τυχοδιώκτη Χάρι Λάιμ.

In a Lonely Place - Διψασμένος για ηδονή [Νίκολας Ρέι, 1950 - Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Γκλόρια Γκρέιαμ]
Ο Ντίξον Στιλ, ένας σεναριογράφος με τάση για βίαια ξεσπάσματα, είναι ύποπτος για τον φόνο μιας νεαρής γυναίκας μέχρι που η μαρτυρία μιας γειτόνισσάς του, της Λόρελ, τον απαλλάσσει. Αναπτύσσεται μια φιλική σχέση μεταξύ τους που καταλήγει σε έρωτα. Όμως κάποια στιγμή θα μπει ανάμεσά τους η αμφιβολία.

The Big Heat - Η μεγάλη κάψα [Φριτς Λανγκ, 1953 - Γκλεν Φορντ, Γκλόρια Γκρέιαμ, Τζόσλιν Μπράντο]
Ο Φριτς Λανγκ ήταν ένας από τους εμβληματικούς σκηνοθέτες του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού και διέφυγε από τη Ναζιστική Γερμανία για τις ΗΠΑ, όπου συνέχισε την κινηματογραφική του καριέρα. Ο αστυνόμος Ντέιβ Μπάνιον τα βάζει σχεδόν μόνος ενάντια σε ένα ισχυρό συνδικάτο που δείχνει να ελέγχει τα πάντα στην πόλη. Θα πληρώσει βαρύ προσωπικό τίμημα, αλλά θα βρει αναπάντεχη βοήθεια από μια απελπισμένη γυναίκα που συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα.

The Big Combo - Οι αριστοκράτες του εγκλήματος [Τζόζεφ Λούις, 1955 - Κόρνελ Γουάιλντ, Τζιν Γουάλας, Ρίτσαρντ Κόντε]
Η συγκεκριμένη ταινία εντυπωσιάζει με την καταπληκτική φωτογραφία και τη μουσική της επένδυση. Ο αστυνόμος Λέναρντ Ντάιαμοντ τα βάζει με τον σαδιστή γκάνγκστερ κ. Μπράουν παρά τις συμβουλές των ανωτέρων του. Προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα του έχει γίνει έμμονη ιδέα η ερωμένη του Μπράουν, Σούζαν, την οποία ο γκάνγκστερ κρατάει σχεδόν αιχμάλωτη.



Τα παραπάνω φιλμ είναι διαλεγμένα με βάση το προσωπικό μου γούστο - και τη μνήμη μου. Η ιστοσελίδα για το σινεμά They Shoot Pictures, Don't They? παραθέτει ως τις πιο συχνά αναφερόμενες ταινίες φιλμ νουάρ - σύμφωνα με τις στατιστικές του - τις εξής: Out of the Past, The Maltese Falcon, Laura (1944), Touch of Evil (1958), D.O.A. (1949), Double Indemnity, The Killers, The Asphalt Jungle (1950), The Big Sleep, Kiss Me Deadly (1955).

Το νουάρ επηρέασε και επηρεάζει πολλούς σκηνοθέτες. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μεταγενέστερων ταινιών που εμπεριέχουν πολλά από τα στοιχεία του και εντάσσονται σε αυτό που συχνά αποκαλείται νεο-νουάρ. Αλλά αυτό είναι υλικό για ένα καινούργιο αφιέρωμα...

[Πολύτιμα στοιχεία για αυτό τον οδηγό δανείστηκα από το epinions, imdb, TSPDT, Wikipedia και αλλού στο διαδίκτυο.]